O podążaniu za mitami, o małych-wielkich rzeczach, o młodości i o tym, że jeszcze nie wszystko zostało zrobione

– z Krzysztofem Czyżewskim rozmawiają Maks Piłasiewicz (uczestnik projektu MMK)  i Agnieszka Pajączkowska (koordynatorka projektu MMK)

Dyskusyjny Klub Filmów Dokumentalnych „Okno na świat” to projekt realizowany przez młodego menedżera kultury – Maksa Piłasiewicza – w jego rodzinnym Augustowie. W ramach projektu Maks zaplanował trzy projekcje filmowe połączone ze spotkaniem z gośćmi i dyskusją. Pierwszy spotkanie, pod hasłem „Priorytety”, odbyło się 15 stycznia 2010 roku w sali Miejskiego Ośrodka Kultury w Augustowie. Maks zaproponował projekcję dwóch filmów – „Gadające Głowy” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego oraz „O świcie i przed zmierzchem” Kazimierza Karabasza. Wśród zaproszonych gości znalazł się Krzysztof Czyżewski – dyrektor Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Sejnach (link), animator działań międzykulturowych, eseista, poeta . Jak sam mówi, zajmuje się budowaniem mostów. Ukończył filologię polską, był związany z amatorskim ruchem recytatorskim, jako aktor i instruktor pracował w Stowarzyszeniu Teatralnym „Gardzienice”. W 1991 stał się jednym z inicjatorów powstania Ośrodka „Pogranicze” w Sejnach, którego główną misją jest budowanie przestrzeni dialogu międzykulturowego. Idee, które realizuje Krzysztof Czyżewski w swojej pracy, oraz jego wiedza i doświadczenie, są inspiracją dla wielu osób, organizacji i instytucji działających nie tylko w Polsce, ale również na świecie. Spotkanie zorganizowane w Augustowie przez Maksa, stało się dla nas okazją do rozmowy – zapraszamy Was do czytania i słuchania.

Agnieszka: Gdy dowiedziałam się, że  na pierwszy pokaz Dyskusyjnego Klubu Filmów Dokumentalnych Max zaprosił właśnie pana, byłam bardzo mile zaskoczona. Ucieszyłam się i od razu zadzwoniłam do Maksa, aby zapytać – „Jak to się stało?” Na co Maks odpowiedział – „Przecież Sejny są blisko Augustowa!” Bardzo spodobało mi się to odwołanie do sąsiedztwa – znacie się ponieważ mieszkacie i działacie w pobliżu, dlatego naturalnym pomysłem Maksa było zaproszenie na spotkanie właśnie pana. Niemniej dla młodych ludzi z różnych innych, odleglejszych regionów Polski idea pogranicza i działalność samego Ośrodka może być nieznana. Czy mógłby pan opowiedzieć  – czym jest Pogranicze?

Krzysztof Czyżewski:

*) Krasnogruda – wieś w pobliżu Sejn, w której znajduje się dwór należący niegdyś do rodziny Czesława Miłosza.  W tej chwili dwór jest rewitalizowany i przekształcany przez Fundację „Pogranicze” w międzynarodowe centrum dialogu.
*) Herman Hesse (1877-1962) – prozaik, poeta i eseista niemiecki. Laureat Nagrody Nobla w 1946 r. Autor m.in. „Gry szklanych paciorków” i „Wilka stepowego”.
*) Gardzienice, czyli Ośrodek Praktyk Teatralnych „Gardzienice” - grupa teatralna powstała w 1977 z inicjatywy Włodzimierza Staniewskiego. Nazwa pochodzi od podlubelskiej wsi, gdzie teatr ma swoją siedzibę. „Gardzienice” są autorskim projektem ich założyciela. Zespół zyskał międzynarodowy rozgłos, przez krytykę jest klasyfikowany jako eksperymentalny teatr antropologiczny. W 1997 roku przy stowarzyszeniu powstała Akademia Praktyk Teatralnych. Realizuje się tu liczne projekty: badawczo-artystyczne, muzyczne, kulturotwórcze, z zakresu szeroko rozumianej humanistyki. http://www.gardzienice.art.pl/
*) Staroobrzędowcy, zwani też starowierami, to wyznawcy religii będącej odłamem prawosławia. Na ziemi sejneńsko-suwalskiej pojawili się w XVIII wieku. http://pogranicze.sejny.pl/?s=miasteczko&a=mieszkancy_starowierzy&lang=pl

Agnieszka: Opowiedział pan o inspiracji, która miała swoje źródło w literaturze, w miłości do niej. Na ile, według pana, pasja jest ważna dzisiaj w działaniach młodych ludzi? Czy nadal bywa główną iskrą zapalającą do działania?

Krzysztof Czyżewski:

Maks: Wydaje mi się, że ludzie wcześniejszego pokolenia wyznawali taką zasadę – „Jeśli chcesz zmieniać świat, to zacznij od siebie” . Zaczynali działać z przekonaniem, że jeżeli wiele osób myśli zgodnie z tą zasadą, to razem można wiele zdziałać – i w ten sposób doprowadzili do przełomu, o którym pan mówi. Mam wrażenie, że młodzi ludzie dzisiaj – mimo, że żyjemy w wolnej Polsce i wciąż jest jeszcze bardzo dużo do zmiany i wypracowania, szczególnie jeśli chodzi o mentalność Polaków – to myślą sobie „E tam, przecież ja sam nie mogę nic zmienić”.

Krzysztof Czyżewski:

Agnieszka: Załóżmy, że młody człowiek ma taką świadomość – wie, że może, ale nie wie jak. Na jakim polu może realizować swoje pomysły? Czy działania artystyczne, społeczne i kulturalne mogą być takim… narzędziem? Czy doprowadzenie do tego, aby sąsiedzi po prostu się spotkali – czy to już może być zaczątek małej, lokalnej „rewolucji”?
Maks: To chyba nie ma znaczenia, chyba wszystkie narzędzia są dobre. Jeśli ma się świadomość i chęć, aby zrobić coś małego, ale istotnego dla danej społeczności, to chyba wszystkie chwyty są dozwolone?

Krzysztof Czyżewski:

*) Animatornia – projekt realizowany przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę - http://animatornia.e.org.pl
*) Akcja podczas koncertu U2 – patrz: http://www.youtube.com/watch?v=Ui4F1VgF1sM
*) Jerzy Grotowski -  polski reżyser, teoretyk teatru, pedagog oraz twórca metody aktorskiej. Jeden z największych reformatorów teatru XX wieku. http://www.grotowski-institute.art.pl
*) Europejska Stolica Kultury – to inicjatywa europejskich ministrów kultury. Corocznie, od 1985 roku, tytuł ten otrzymują inne miasta – w 2016 roku tytuł to zdobędzie jedno z Polskich miast. http://www.mkidn.gov.pl/kultura/europejska_stolica_kultury_2016.html
*) Teatr Ósmego Dnia - założony w 1964 roku w Poznaniu jako teatr studencki. W latach siedemdziesiątych był to najważniejszy zespół wywodzący się z tego nurtu. http://www.osmego.art.pl
*) Włodzimierz Staniewski – założyciel Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” (patrz: odpowiedź na pierwsze pytanie)

Maks: Chciałbym jeszcze zapytać jak się zaczęła pana praca w zakresie kultury – nie mam na myśli samego Pogranicza, ale ciekawi mnie jak to było wcześniej. Czy napotkał pan na początku jakieś przeszkody, jak ludzie reagowali na pierwsze pana działania?

Krzysztof Czyżewski:

Agnieszka: To się właściwie przewija w całej pana opowieści, ale chciałabym jeszcze zapytać o… wskazówkę. Taką wskazówkę dla młodych ludzi, którym kołacze się po głowie, że jeszcze nie wszystko zostało zrobione, że chcieliby zmieniać na lepsze. Czy istnieje jest jakaś recepta, sposób na to, aby pozostać wiernym tej potrzebie? Jak nie zgubić jej na żadnym etapie swojej, już podjętej, działalności?  

Krzysztof Czyżewski:

Agnieszka i Maks: Bardzo dziękujemy za rozmowę.